موتیف چیست؟ 5 نمونه از معروف ترین موتیف های دنیا
موتیف یکی از مفید ترین ابزار های ادبی هنگام نوشتن رمان یا داستان کوتاه است که تشخیصش هم کار دشواری است. اگر این مفهوم برایتان تازگی دارد و می خواهید بیشتر در موردش بدانید، با ادامه این مقاله همراهمان باشید.
موتیف چیست؟ 4 تعریف جهانی در همه زمینه ها
موتیف در هر رشته ای یک تعریف دارد اما به طور کلی در 4 حوزه مطرح می شود:
1-در رشته های هنر، طراحی و گرافیک، به کوچک ترین عنصر تکرار شونده، که با تکرار خود یک بافت یا الگو می سازد (مثل تصویر بالا)، موتیف گفته می شود که البته در ویدیوی زیر به صورت مختصر اما کامل توضیح داده شده است:
2-در ادبیات، نویسندگی و سینما، موتیف (Motif) یک تکنیک ادبی است که از یک عنصر تکراری که برای یک اثر ادبی اهمیت نمادین دارد، استفاده می کند. در واقع عنصر یا عناصری از فیلم یا کتاب یا نوشته که به صورت معناداری تکرار می شود
3-در دنیای موسیقی، کوچک ترین واحد دارای مفهوم در موسیقی است. همان طور که در زبان شناسی، هر جمله از چند کلمه تشکیل شده، در موسیقی هر جمله دربردارندهٔ چند موتیف است. اما در این میان تفاوت هایی وجود دارد؛ مثلاً چندان مشخص نیست که موتیف در چه بازه ای از موسیقی قرار دارد. فرق موتیف با تِم (زمینهٔ موسیقایی) در یک قطعهٔ موسیقی این است که موتیف از تِم کوتاه تر و در واقع قسمتی از آن است.
4-در علوم کامپیوتر و تکنولوژی هم اشاره به مشخصه های فنی یک واسط گرافیکی کاربر و هم اشاره به یک ابزار ویجت دارد
گاهی اوقات، یک موتیف توصیفی تکرار شونده است. گاهی هم، موتیف یک کلمه، عبارت یا موضوع تکراری است که در جملات بیان می شود. یک موتیف می تواند موقعیت یا عملی باشد که تکرار می شود. حتی می تواند صدا یا بو، دما و رنگ هم باشد.
با این اپلیکیشن ساده، هر زبانی رو فقط با روزانه 5 دقیقه گوش دادن، توی 80 روز مثل بلبل حرف بزن! بهترین متد روز، همزمان تقویت حافظه، آموزش تصویری با کمترین قیمت ممکن!
پس نکته کلیدی موتیف تکرارشوندگی آن است و از طریق این تکرار به روشن شدن ایده ها و مضامین اصلی و معنای عمیق تر یک داستان کمک می کند.
در این مطلب تاکید ما بیشتر روی موتیف های ادبی، سینمایی و داستانی ست.
حتما بخوانید: 44 مهارت که هر مرد و زنی باید بلد باشند
نحوه عملکرد موتیف ها در متن
نویسندگان از موتیف ها برای اهداف متعددی استفاده می کنند. موتیف ها می توانند:
1-حالت فکری یا احساسی را برانگیزند.
2- موضوعات اصلی را روشن کنند.
3- مخاطب را از روی غریزه درگیر کنند.
4- مفاهیم نمادین منحصر به فردی را از طریق تکرار به وجود بیاورند.
5- نمونه ای از ایده های مختلف را به وجود بیاورند.
زودیاک چیست؟ روش ساده تشخیص زودیاک خودتان
تفاوت بین موتیف و مضمون چیست؟
مفاهیم موتیف و مضمون (Theme) تا حدی با هم مشترک هستند و گهگاه می شنوید که افراد این دو اصطلاح ادبی را به جای یکدیگر به کار می برند. با این حال، تشخیص تمایز بین این دو ابزار ادبی، می تواند درک شما را از هنر داستان گویی بالا ببرد.
1-مضامین ایده های اصلی یک اثر ادبی هستند. آن ها معنا و مفهومی که در پس مجموعه رویداد های سازنده یک روایت هستند را نشان می دهند.
2- موتیف ها عناصر تکرار شونده ای هستند که به این مضامین اشاره می کنند . به عبارت دیگر ، موتیف ابزاری است که برای ساخت مضمون استفاده می شود. هر چه مضامین انتزاعی و مفهومی هستند، موتیف ها ملموس و عینی هستند.
اگر داستانی مکررا توصیفاتی از شستن دست ها، طی کشیدن کف ها و باران دل چسب داشته باشد، پس این توصیفات از پاک‌کنندگی آب یک موتیف ادبی تکرار شونده است. موضوع داستان ممکن است “میل به تطهیر ” باشد. مضمون یک موضوع تفسیری و قابل بحث است، اما موتیف الگویی غیرقابل انکار در متن است.
از دست ندهید: تفاوت بین کاراکتر و شخصیت در چیست؟ با مثال
تفاوت بین موتیف و نماد ها چیست؟
موتیف اغلب نماد ها ( Symbol) را در خودش جای می دهند، اما یک نماد همیشه یک موتیف نیست.
1-نماد شیئی است که نشان دهنده چیز دیگری است. گل رز قرمز می تواند نمایانگر عشق باشد. یک تاج ممکن است سمبل قدرت باشد. یک سکه طلا نشان دهنده ثروت است . کبوتر سمبل صلح است. و یک مار، بسته به موقعیتی که از آن استفاده می شود، می تواند نماد سم یا باروری باشد.
2- موتیف ها اغلب نماد هستند. چراغ سبز معروف مقابل آب در فیلم ” گتسبی بزرگ ” اثر F. Scott Fitzgerald هم سمبل و نشان دهنده آنچه گتسبی می خواهد اما هیچ وقت نمی تواند به طور کامل به آن برسد است و هم یک موتیف است که در چند لحظه کلیدی رمان دوباره ظاهر می شود.
3- یک نماد می تواند تنها یک بار در یک داستان ظاهر شود.
4- و برعکس نماد، برای این که یک عنصر موتیف به حساب بیاید، باید به طور مکرر ظاهر شود.
در هملت ویلیام شکسپیر، جمجمه یوریک نماد آشکار مرگ یا به طور خاص، همان طور که هملت با صدای بلند می گوید، اجتناب ناپذیر بودن مرگ است. اما از آن جایی که جمجمه یوریک تنها جمجمه ای است که در نمایشنامه ظاهر می شود، نمی تواند یک موتیف باشد.
5 نمونه معروف از موتیف ها در سینما و ادبیات
برای این که بیشتر با موتیف ها آشنا شوید، چند نمونه از آن ها که در آثار معروف سینما و ادبیات آورده شده اند را با هم بررسی خواهیم کرد:
1-مجموعه فیلم پدرخوانده: در مجموعه پدرخوانده فرانسیس فورد کاپولا، پرتقال یک موتیف بصری است. پرتقال ها به طور مکرر روی صفحه نمایش درست قبل از مرگ یک شخصیت نمایش داده می شوند. خارج از این فیلم ها، پرتقال هیچ رابطه ای با مرگ ندارد. در واقع، مرکبات بیشتر با گرما ، نور خورشید، شیرینی و زندگی مرتبط هستند. اما از آن جایی که پرتقال ها بارها به نوعی به مرگ شخصیت ها ربط داشته اند، در فیلم ها این میوه را به عنوان یک موتیف تکرارشونده مرتبط با موضوع مرگ معرفی می کنند. موتیف پرتقال به یکی از ایده های اصلی فیلم های کاپولا اشاره می کند و آن هم این است که مرگ اجتناب ناپذیر بوده و هر لحظه و و بدون توجه به این که چقدر مشتاق زندگی کردن هستید، ممکن است رخ بدهد.
2- هملت : در هملت ویلیام شکسپیر، اصطلاح کرم خوردگی یک موتیف کلامی است که تکرار می شود. در پرده پنجم، هملت در حالی که جمجمه یوریک را در دست دارد می گوید: ” این جا آن لب هایی آویزان شده اند که نمی دانم چند بار آن ها را بوسیده ام “. در اوایل نمایشنامه، او اظهار می دارد که هم پادشاهان و هم گداها؛ هر دو گروه توسط کرم ها خورده می شوند و به وجود آمدن نطفه در بدن انسان را با “پرورش انگل در سگ مرده” مقایسه می کند. این اصطلاح کرم خوردن به دو مضمون نمایشنامه یعنی رمز و راز مرگ و فساد نهاد ها می پردازد.
3- جین ایر: در رمان جین ایر شارلوت برونته، آتش موتیفی است که در توصیفات، ادبیات و حوادث کلیدی داستان گنجانده شده است. در سرتاسر کتاب، آتش اجاق گاز، گرما و راحتی را تداعی می کند. نور شمع به عنوان نوری خیره کننده و انرژی بخش توصیف می شود. و شخصیت های پر شور داستان مثل “آتش” و ” آتشفشان ” (خدای رومی آهنگری) توصیف می شوند. اما در واقع آتش به عنوان یک نیروی خطرناک هم در رمان معرفی می شود. در واقع آتش سوزی باعث دو رویداد مخرب می شود. جنون آتش افروزی شخصیت اصلی، اشتیاق شدید و غیرقابل کنترل او را نشان می دهد. (یخ و سردی هم یک موتیف متضاد در رمان هستند که نمادی از فقدان احساسات و لطافت می باشند.) روی هم رفته، موتیف آتش نشان دهنده احساسات و عشق قوی است. همان احساساتی که جین برای یک زندگی کامل به آن نیاز دارد، اما پتانسیل آسیب هم دارد.
4- داستان دو شهر : چارلز دیکنز در رمان حماسی اش پیرامون انقلاب فرانسه، از دوگانگی به عنوان یک موتیف استفاده می کند. در سراسر کتاب، شخصیت ها، شرایط و توصیفات مختلف دارای همزاد یا همتا هستند. به طور مثال داستان در دو شهر (لندن و پاریس) اتفاق می افتد. چارلز دارنای همزادی به نام سیدنی کارتن دارد که شباهت فیزیکی با هم دارند. دو شخصیت اصلی زن، لوسی و مادام دیفارژ، متضاد هم هستند. در واقع، سطر های آغازین معروف رمان، به ایده دوگانگی می پردازد. این موتیف موضوعات اصلی کتاب یعنی بی ثباتی عدالت و امکان رهایی از نیرو های تاریکی را برجسته می کند.
5- سلاخ خانه پنجم: رمان کرت وونگات از یک عبارت تکرار شده به عنوان موتیف استفاده می کند: “پیش می آید دیگر . . .”. وونگات این عبارت را به عنوان تفسیری برای هر مرگی که در داستان رخ می دهد و مهم نیست که چقدر تلخ باشد، اضافه می کند. این موتیف برای تقویت یکی از مضامین اصلی این اثر و دیگر آثار وونگات به کار رفته است و آن هم اینست که صرف نظر از طبقه، شرایط یا تفاوت ها، مرگ برای همه مردم یکسان است. با این که این پیام ممکن است تلخ و افسرده کننده باشد، اما ونه گات آن را به گونه ای متفاوت تفسیر می کند. او سعی دارد با تاکید بر اجتناب ناپذیر بودن مرگ، به ما کمک کند تا بتوانیم زندگی کامل تری داشته باشیم و درد مشترکی با دیگران پیدا کنیم.
حتما بخوانید: 9 نکته برای اینکه چطور ذهن مردم را بخوانیم؟
چه طور یک موتیف را شناسایی کنیم؟
وقتی خواندن کتابی را تمام کردید، کمی زمان بگذارید تا درباره آن کاملا فکر کنید. آیا توصیفات ، اصطلاحات یا موقعیت های خاصی وجود داشت که تکرار شوند؟ اگر موتیف ها به خوبی ساخته شده باشند، به احتمال زیاد روی شما تاثیر بسیار زیادی گذاشته اند. به نظر شما موتیفی که شناسایی کرده اید چه اهمیتی داشته است؟ ارتباط آن با مضامین عمیق تر اثر چگونه بود؟
شما همچنین می توانید در حین خواندن به دنبال موتیف ها باشید. اگر یک قطعه یا صحنه خاص به دلیل ادبیات یا توصیفات قابل توجهش ذهن تان را درگیر می کند، به آن توجه داشته باشید. هم چنان که به خواندن ادامه می دهید، مراقب بخش های دیگری باشید که از این توصیف یا اصطلاح استفاده می کنند. اگر هم با یکی دیگر روبرو شدید که چه بهتر، یک موتیف پیدا کرده اید.
چه طور از موتیف ها در نوشتارتان استفاده کنید؟
نویسندگان موتیف ها را به طرق مختلف در نوشته شان جای می دهند. برای شروع خلق موتیف های جذاب در متن تان، یک شیوه گام به گام وجود دارد که می توانید آن را دنبال کنید:
1-مدتی را صرف فکر کردن در مورد موضوعات اصلی داستان تان کنید . پیاده روی یا دوچرخه سواری کنید، مدیتیشن کنید، یا مدتی به سقف خیره شوید. هر کاری که به شما فضایی برای فکر کردن می دهد را انجام بدهید.
2- مضامینی که به ذهن تان می رسد را یادداشت کنید. شما باید بتوانید مضامین تان را به صورت عباراتی کوتاه و واضح بیان کنید.
3- با نگاه به هر یک از مضامینی که نوشته اید، هر عبارت توصیفی ، کلمه، خاطره یا رویدادی که برای هر کدام به ذهن تان می رسد را حتما یادداشت کنید. این ایده ها به عنوان ” داده های خام ” برای موتیف شما عمل می کنند. به طور مثال اگر موضوع شما ” آرزوی آزادی ” است، جزئیاتی مثل آژیر پلیس، محیط دادگاه یا پرچم ایران که می توانند به عنوان موتیف استفاده شوند را یادداشت کنید.
4 – از میان ایده هایی که به ذهن تان خطور کرده اند، یک عنصر را انتخاب کنید و در مورد جایی از داستان که ممکن است مناسبش باشد، به خوبی فکر کنید. یادتان باشد یک موتیف باید بارها و بارها استفاده شود تا تاثیرش را بگذارد. آیا شخصیت یا محیطی وجود دارد که بتواند با تکرارش این ایده را به بهترین وجه به تصویر بکشد؟ اگر عنصر انتخابی شما در بهترین لحظات شخصیت اصلی تان ظاهر شود، چه اتفاقی می افتد؟ در بدترین لحظات آن ها چطور؟
بسیار جالب و کاربردی: نکات جالب روانشناسی برای استفاده در زندگی روزمره
اگر یک عنصر تحریک کننده و خاطره انگیز را در یک الگوی قابل قبول در داستان تان بگنجانید، یک موتیف عالی ساخته اید!
